22.9.08

Ο Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων και η Μεγάλη Άγνοια που μας Δέρνει

Πολλά ακούστηκαν για το CERN και τον LHC (ο οποίος παρουσίασε βλάβη και θα μείνει εκτός λειτουργίας για περίπου δυο μήνες), αλλά το βραβείο το παίρνει σίγουρα ο συνωμοσιολογικός και σχεδόν δεισιδαιμονικός φόβος ότι εκεί μέσα θα δημιουργηθούν μικρές μαύρες τρύπες που θα καταπιούν όλη τη Γη. Πρέπει να πω, όμως, ότι μου άρεσε επίσης και η πανταχού παρούσα συντηρητική άποψη: αυτά είναι πεταμένα λεφτά, και η ματαιοδοξία των επιστημόνων, και η υπεροψία του ανθρώπου που πάει να το παίξει θεός, και ανδρικά μέλη σκούρας γαλαζωπής απόχρωσης.

Επειδή πολλά συζητιούνται, λοιπόν, το BBC ανέβασε ένα FAQ (απαντήσεις σε συχνές ερωτήσεις) για το θέμα, από το οποίο επιλέγω, συντομεύω και μεταφράζω πρόχειρα. Τις απαντήσεις τις δίνει ο φυσικός Μπράιαν Κοξ.

_________________________________________


Ε: Γιατί να κάνουμε αυτό το πείραμα;

Α: Το πείραμα είναι το θεμέλιο της επιστημονικής μεθόδου, χωρίς την οποία δεν θα υπήρχε ο σύγχρονος κόσμος όπως τον ξέρουμε.

Η προσπάθεια να κατανοήσουμε τα ελάχιστα δομικά υλικά της φύσης και τις δυνάμεις που τα συγκρατούν μπορεί να πει κανείς πως ξεκίνησε στην αρχαία Ελλάδα, αλλά μόνο όταν αρχίσαμε να κάνουμε πειράματα καταφέραμε να ανακαλύψουμε το ηλεκτρόνιο (1897), την κβαντομηχανική, τις ακτίνες Χ, τον πυρήνα του ατόμου, τη ραδιενεργή εξασθένιση … ο κατάλογος είναι ατελείωτος.

Χωρίς αυτές τις πειραματικές ανακαλύψεις και την επακόλουθη βαθύτερη κατανόηση του σύμπαντος, δεν θα υπήρχαν ηλεκτρονικές συσκευές, ούτε επεξεργαστές πυριτίου, ούτε ημιαγωγοί, ούτε σταθμοί παραγωγής πυρηνικής ενέργειας, ούτε ακτίνες Χ, ούτε χημειοθεραπείες για τον καρκίνο … και πάλι, ο κατάλογος είναι ατελείωτος.

Αυτό θα πρέπει να μας διδάξει δυο πράγματα. Πρώτον, είναι σχεδόν αδύνατο να κατανοήσουμε βαθύτερα τη φύση χωρίς πειράματα. Δεύτερον, το να κατανοήσουμε τη φύση δεν υπήρξε ποτέ κακή ιδέα — μάλιστα, χωρίς τους πρωτοπόρους του περασμένου αιώνα, ο πολιτισμός μας θα ήταν απείρως φτωχότερος.

Δεν ξέρω πού θα οδηγήσει η συνέχιση αυτής της μακρόχρονης και λαμπρής προσπάθειας, αλλά δεν θα εκπλησσόμουν καθόλου αν κάποιος συγγραφέας του 22ου αιώνα, θέλοντας να υπερασπιστεί την επιστημονική έρευνα, υποδείκνυε τον LHC σαν το θεμέλιο εκατό νέων τεχνολογιών που θα θεωρούνταν τότε απαραίτητες για την ποιότητα της ζωής μας.


Ε: Θα μπορέσει ο Επιταχυντής να αποδείξει πως υπάρχουν κι άλλες διαστάσεις, πέρα από τις δικές μας; Αν ναι, τι επιπτώσεις θα έχει αυτό, και θα μπορούσε να αποτελεί εξήγηση για τις τόσες θεάσεις UFO σε όλο τον κόσμο;

Α: Ο LHC θα μπορούσε όντως να μας δώσει ισχυρές αποδείξεις για την ύπαρξη άλλων διαστάσεων στο σύμπαν. Το γεγονός, όμως, ότι αυτές είναι τόσο δύσκολο να εντοπιστούν (αν υπάρχουν), σημαίνει πως ο κόσμος μας ελάχιστα αλληλεπιδρά με αυτές. Μάλιστα, θεωρούμε πως, αν όντως υπάρχουν, η μόνη δύναμη που μπορεί να τις διαπεράσει είναι η βαρύτητα. Κάτι τέτοιο θα εμπόδιζε κάθε υλικό σώμα να περάσει από το ένα σετ διαστάσεων στο άλλο. Οπότε, όχι – οι οπαδοί των UFO θα πρέπει να ψάξουν αλλού.

Ε: Θα μας βοηθήσει ο LHC να κατανοήσουμε τη «σκοτεινή ύλη» (από την οποία μοιάζει να αποτελείται ως επί το πλείστον το σύμπαν) και τη «σκοτεινή ενέργεια» (που μοιάζει να επιταχύνει την επέκταση του σύμπαντος); Είναι αυτά τα φαινόμενα πραγματικά, ή απλώς αποτέλεσμα της εσφαλμένης ερμηνείας που κάνουμε στις μετρήσεις απόστασης και μάζας των μακρινών αντικειμένων;

Α: Πιθανότατα ναι, τουλάχιστον για την περίπτωση της σκοτεινής ύλης. Μια από τις πιο δημοφιλείς ερμηνείες των στοιχείων που έχουμε και που φαίνεται να συνηγορούν υπέρ της ύπαρξης της σκοτεινής ύλης είναι ότι υπάρχουν καινούργια βαριά σωματίδια στο σύμπαν, τα οποία δεν έχουμε ανακαλύψει ακόμη και τα οποία αλληλεπιδρούν με την κανονική ύλη μόνο μέσω της ασθενούς πυρηνικής δύναμης και της βαρύτητας. Στη σωματιδιακή φυσική, έχουμε μια οικογένεια θεωρητικών υποψηφίων για τέτοιου είδους σωματίδια, τα οποία είναι γνωστά σαν «υπερσυμμετρικά». Αν αυτά υπάρχουν, πολλοί θεωρητικοί φυσικοί αναμένουν να τα δημιουργήσει και να τα ανακαλύψει ο LHC. Η σκοτεινή ενέργεια είναι άλλο θέμα, γιατί αυτή τη στιγμή η θεωρητική μας αντίληψη για αυτό το φαινόμενο είναι ελάχιστη. Είναι πιθανό ότι, αν βρούμε κάποιες ενδείξεις άλλων διαστάσεων στον LHC, αυτές μπορεί να μας οδηγήσουν σε μια βαθύτερη κατανόηση της βαρύτητας (σε μια «κβαντική θεωρία της βαρύτητας», ίσως ανάλογη με τη θεωρία των υπερχορδών).

Και ναι, είναι σωστό ότι αυτά τα φαινόμενα μπορεί να οφείλονται σε δική μας παρανόηση κάποιου πράγματος – ίσως της ίδιας της θεωρίας της βαρύτητας σε πολύ μεγάλες κλίμακες αποστάσεων. Νομίζω, πάντως, πως σήμερα τα πειραματικά δεδομένα δείχνουν ξεκάθαρα ότι η αντίληψή μας γι’ αυτά τα πράγματα είναι ελλιπής, και ότι δεν πρόκειται απλά για κάποιο πειραματικό σφάλμα.


Ε: Τι θα γίνει αν βρεθεί το μποζόνιο Χιγκς;

Α: Το σωματίδιο Χιγκς είναι μια από τις θεωρητικές μας εξηγήσεις για την προέλευση της μάζας στο σύμπαν. Αν λοιπόν το βρούμε, θα καταλάβουμε τι είναι η μάζα. Σε αυτό ακριβώς το σημείο έχουν «κολλήσει» οι θεωρίες μας, και η απάντηση σε αυτή την ερώτηση υποψιαζόμαστε ότι θα μας ανοίξει το δρόμο για μια βαθύτερη κατανόηση του σύμπαντος. Αν η θεωρία του Χιγκς είναι λανθασμένη, και πάλι θα βρούμε τι είναι υπεύθυνο για τη δημιουργία της μάζας – δεν είναι ανάγκη αυτό να είναι το σωματίδιο Χιγκς.

Οι συνέπειες θα είναι μεγάλες, γιατί σε αυτό ακριβώς το σημείο χωλαίνει η προς το παρόν καλύτερη θεωρία για την πραγματικότητα, το Καθιερωμένο Μοντέλο. Έχουμε κολλήσει σ’ αυτό το σημείο εδώ και δεκαετίες, οπότε ο LHC σίγουρα θα είναι ένα τεράστιο άλμα προς τα εμπρός, ό,τι κι αν βρούμε.


Ε: Πού ξέρουμε ότι αυτό το πράγμα δεν θα καταστρέψει τη Γη;

Α: Ο LHC δεν έχει καμιά απολύτως πιθανότητα να καταστρέψει τίποτε μεγαλύτερο από μερικά πρωτόνια, πόσο μάλλον τη Γη. Και αυτό δεν βασίζεται σε θεωρητικές υποθέσεις.

Ο LHC κάνει σωματίδια να συγκρούονται παράγοντας ενέργεια πολύ μικρότερη από αυτήν που εμφανίζεται στην ανώτερη ατμόσφαιρα του πλανήτη μας κάθε δευτερόλεπτο που περνά. Εάν ο LHC μπορεί να παραγάγει μικροσκοπικές μαύρες τρύπες, για παράδειγμα, τότε και η φύση το κάνει αυτή τη στιγμή, βομβαρδίζοντας με τα υπερυψηλής ενέργειας σωματίδια που υπάρχουν στις κοσμικές ακτίνες τη Γη ακριβώς πάνω από τα κεφάλια μας, χωρίς αισθητές συνέπειες. Η εξαιρετικά πιθανότερη εξήγηση για το ότι συνεχίζουμε να υπάρχουμε μπροστά σε μια τέτοια πιθανή τεράστια παραγωγή μαύρων τρυπών είναι ότι αυτές δεν παράγονται καθόλου, είτε γιατί δεν υπάρχουν παραπάνω διαστάσεις στο σύμπαν μας είτε γιατί, αν υπάρχουν, δεν έχουν τέτοια διάταξη ώστε να μπορούμε να τις εντοπίσουμε.

Αν όντως παράγονται μαύρες τρύπες, τότε η επόμενη εξήγηση για τη συνεχιζόμενη ύπαρξή μας είναι η ευρεία θεωρητική συναίνεση ότι οι υποατομικές μαύρες τρύπες θα πρέπει να χάνονται πάλι μέσα στο σύμπαν πολύ γρήγορα, μέσα σε δισεκατομμυριοστά του δευτερολέπτου αφού δημιουργηθούν, μέσω μιας διαδικασίας γνωστής σαν ακτινοβολία Χόκινγκ. Αυτή η διαδικασία, που είναι ίσως η μεγαλύτερη συνεισφορά του Στίβεν Χόκινγκ στη θεωρητική φυσική, στηρίζεται σε πολύ πιο σταθερές θεωρητικές βάσεις απ’ ό,τι οι θεωρίες περί άλλων διαστάσεων που απαιτούνται ώστε να δημιουργηθούν οι μικρές μαύρες τρύπες.

Ακόμη κι αν ο Χόκινγκ κάνει λάθος, οπότε μεγάλο μέρος της αντίληψης που έχουμε για τη σύγχρονη φυσική θα είναι επίσης λάθος, οι μικρές μαύρες τρύπες θα είναι τόσο μικροσκοπικές που δεν θα μπορούσαν να πλησιάσουν αρκετά κάποιο σωματίδιο ύλης στη γη ώστε να το «φάνε» και να μεγαλώσουν.

Και, ακόμη κι αν δεν δέχεστε τίποτε απ’ όλα αυτά, μπορείτε και πάλι να χαλαρώσετε γνωρίζοντας ότι δεν έχουμε καμιά ένδειξη, πουθενά στο σύμπαν, πως μια μικρή μαύρη τρύπα έχει φάει ποτέ οτιδήποτε – όχι μόνο τη Γη, αλλά και τον Ήλιο, και τους πλανήτες και όλα τα άστρα που βλέπουμε στον ουρανό, ανάμεσά τους και τα άπειρης πυκνότητας άστρα νετρονίων και τους λευκούς νάνους, απομεινάρια αρχαίων ήλιων, που υπάρχουν κατά εκατομμύρια στον ουρανό και που, λόγω της πυκνότητάς τους, θα ήταν εξαιρετικό φαγητό για τις μαύρες τρύπες.

Επομένως, το μόνο θεωρητικό θέμα που μένει είναι το αν μπορούμε όντως να δημιουργήσουμε μαύρες τρύπες. Από εκεί και πέρα, η παρατήρηση μας λέει πως αυτές είτε δεν υπάρχουν (η πιο πιθανή εξήγηση), είτε υπάρχουν, αλλά δεν τρώνε άστρα νετρονίων, και επομένως είναι ακίνδυνες, μάλλον γιατί εξαφανίζονται σχεδόν αμέσως.

Μάλιστα, ενοχλούμαι πάρα πολύ από τους συνωμοσιολόγους που διασπείρουν αυτές τις ανοησίες και προσπαθούν να τρομάξουν τον κόσμο. Αυτή η μη είδηση αποτελεί σύμπτωμα μιας ευρύτερης καχυποψίας απέναντι στην επιστήμη, ιδίως στις Η.Π.Α., η οποία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και τον Ευφυή Σχεδιασμό.

Το μόνο σοβαρό θέμα που υπάρχει εδώ είναι το γιατί τόσοι άνθρωποι, που δεν έχουν την ώρα ή τη διάθεση να ανακαλύψουν από μόνοι τους πως όλα αυτά που ακούγονται είναι εντελώς βλακείες, θα πρέπει να εκτίθενται στις απόψεις αυτών των ηλιθίων.

20 comments:

Dormammu said...

"Το μόνο σοβαρό θέμα που υπάρχει εδώ είναι το γιατί τόσοι άνθρωποι, που δεν έχουν την ώρα ή τη διάθεση να ανακαλύψουν από μόνοι τους πως όλα αυτά που ακούγονται είναι εντελώς βλακείες, θα πρέπει να εκτίθενται στις απόψεις αυτών των ηλιθίων".

Απάντηση:
Διότι τελικά πρέπει εμείς οι ίδιοι να κάνουμε την επιλογή να μην ασχολούμαστε καθόλου με τα κάθε λογής σκουπίδια, απ' όπου και να προέρχονται. Αν δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό, τότε- δυστυχώς- μαύρη τρύπα που μας έφαγε.

xasodikis said...

Ο Νίκος Σαραντάκος το έχει θέσει πολύ ωραία και ευσύνοπτα σε αρκετές ανάλογες περιπτώσεις: ρίχνει ο τρελός μια πέτρα στο πηγάδι και πρέπει να πέσουν σαράντα γνωστικοί να τη βγάλουν.

Αταίριαστος said...

Εμένα αυτό που μου κάνει τρομερή εντύπωση (και με κάνει να χαμογελώ πικρά) είναι ότι οι εφημερίδες και τα κανάλια μιλούν για "το σωματίδιο του θεού". Πού τον είδαν το θεό μέσα σε όλα αυτά;
Μου θυμίζει την καθολική εκκλησία που λέει "ναι, μεν ισχύει η θεωρία της εξέλιξης" αλλά είναι απλά ο τρόπος που χρησιμοποίησε ο Θεός για να δημιουργήσει το ανθρώπινο είδος.

cyrus said...

Dormammu, αυτό που λες είναι πολύ σωστό -- απλώς ο Κοξ διαμαρτύρεται για την υπερβολική προβολή που είχε η καταστροφολογία από τα ΠΜΜΕ (Πολύ Μαζικά Μέσα Ενημέρωσης).

Χασοδίκη, Ο Νίκος Σαραντάκος ξέρει τι λέει. Μόλις τελείωσα το βιβλίο του, και είναι απολαυστικό -- όπως και το σάιτ του, φυσικά.

Αταίριαστε, τη ζημιά την έκανε ο φυσικός Λίον Λέντερμαν, που χρησιμοποίησε πρώτος αυτή την έκφραση σε ένα βιβλίο του το 1993, μάλλον γιατί τη βρήκε πιασάρικη. Δεν είναι σαφές αν φταίει γι' αυτό ο ίδιος ή ο εκδότης του, πάντως σήμερα οι φυσικοί την απεχθάνονται αυτή την έκφραση, ενώ οι δημοσιογράφοι τη λατρεύουν, γιατί "γαργαλάει"...

Όσο για την καθολική (και την ορθόδοξη) εκκλησία, έχουν μακρά παράδοση στη σοφιστική, και μπορούν να συμβιβάσουν τα πάντα...

athinovio said...

έχω περιέργεια να δώ σε ποιό βαθμό θα επηρεαστεί η ζωή μας από τις ανακαλύψεις αυτές. ποιές τεχνολογίες θα ξεπηδήσουν από τα ευρήματα και πως θα εφαρμοστούν στην καθημερινότητά μας.

και πόσο θα κοστίσουν σε χρόνο και χρήμα.

Idom said...

Δεν ξέρω, δεν ξέρω...

Τι έχει πει ο κύριος Λιάκουρας για όλα αυτά; Τι θα γίνει αν από τις μαύρες τρύπες ξεπηδήσουν τίποτις Νεφελίμ; Ε; Το 'χουν λάβει αυτό υπ' όψην τους οι επιστήμονες τού CERN;
Και γιατί τους χάλασε η σευσκευή μέσα στις πρώτες ώρες λειτουργίας; Τι συνέβει που το κρατάνε μυστικό; Εμείς φταίμε που μάς λένε συνωμοσιολόγους;

Εγώ πάντως όσο κρατάει το πείραμα, για καλό και για κακό κυκλοφορώ με ομπρέλα.

Idom

Anonymous said...

Kala kaneis, tha breksi mposonia.

Kia poy to kserete, pyrikoi fysikoi eisaste? Ego sas ksero gia moyzikantides.

Allos enas orismos tis tiflis pistis. To idio kai eseis, oti sas serviroyn anamasate.

An alloi epilegoyn alla na anamasane, dikaioma toys.

To asteio stin ypothesh, dilonete skeptikistes.

cyrus said...

Αθηνόβιο, θα γίνει κάποια στιγμή, αλλά μην κρατήσεις και την αναπνοή σου -- θα αργήσει...

idom, ως γνωστόν, η ομπρέλα είναι αποτελεσματικότατη, καθώς σε προστατεύει από κάθε είδους βροχή. Να, ο ανώνυμος Μποζο-νιος από κάτω σου, ας πούμε, κρατούσε ομπρέλα όταν έβρεχε μυαλά, και ιδού τα αποτελέσματα...

Zaphod said...

Ωραίος!
Α, το Standard Model, καλύτερα να μεταφράζεται ως καθιερωμένο μοντέλο

Κατά τα άλλα σωστός!

@divine boson
Μεταφραστής (και άλλα...) μπορεί είναι ο cyrus αλλά εγώ ως φυσικός τον επιβεβαιώνω, ΟΚ;

Περαστικός said...

Εγώ θέλω μια σαλάτα με παράδοξη ύλη, γαρνιρισμένη με μαύρες τρύπες θρούμπες :) Σοβαρά τώρα, είναι ένα κρίσιμο πείραμα που θα μπορούσε, ίσως, να προσφέρει γνώση που θα αλλάξει την εικόνα που έχουμε για τον κόσμο αλλά και καινοφανείς τεχνολογίες.

Anonymous said...

Kai toy alloynoy poy diafonei kai poy toy dosane to Nobel, ti einai, metafrasths?

:bPdq

cyrus said...

Zaphod, ευχαριστώ για τη διόρθωση.

Περαστικέ, σαλάτα να 'ναι, κι ό,τι να 'ναι -- εκτός από τα μυαλά σαλάτα, βέβαια, που είναι αλλουνού παπά βαγγέλιο...

Mortgage Support Team said...

Αναμένονται ανακαλύψεις που ενδεχομένως να οδηγήσουν σε μια θεωρία για τα πάντα. Τότε θα δούμε πραγματικά επιστημονικά και τεχνολογικά άλματα. Αυτό είναι απλά το πρώτο βήμα που μας απομακρύνει από την μικροσωματιδιακή άγνοια. Μας περιμένει το σύμπαν των γνώσεων.

Idom said...

Αχ βαχ...
δεν αντέχω να μην βάλω το link!!!

http://www.orthodoxia.gr/show.cfm?id=1012&obcatid=2

Συγνώμη...

Anonymous said...

Diabasate pente arthra sthn Βικιπαίδια kai deka metafraseis apto BBC, etsi apoktisate myala.

cyrus said...

Mortgage Support Team, έτσι ακριβώς...

idom, όπως φαίνεται ξεκάθαρα από το λινκ που παραθέτεις, το μυαλό αποτελεί προϋπόθεση για την αναζήτηση της γνώσης, και η θρησκεία σε υπερβολικές δόσεις το βλάπτει σοβαρά...

Μαύρος Γάτος said...

"ανδρικά μέλη σκούρας γαλαζωπής απόχρωσης".

!!!!!

Τί έχει να δηλώσει ο Π επ' αυτής της εξαιρετικής μετάφρασης από τα Ελλαδικά στα Πολίτικαλικορεκτελλαδικά;;;;

Μαύρη τρύπα που μάς έφαγε και μάς κατάπιε!!!!!

Σ;-))))))

cyrus said...

Μαύρε Γάτε, είπα να μη χρησιμοποιήσω "κακές" λέξεις μέσα σ' ένα τέτοιο κείμενο. Στα σχόλια θα μπορούσα, ίσως, αλλά δεν το έκρινα απαραίτητο...

Διαγόρας ο Μήλιος said...

Πολύ χρήσιμο άρθρο. Μου κάνει εντύπωση που ο συγγραφέας του δεν κατάφερε να συγκρατήσει την οργή του και εκφράστηκε κατά τρόπο ελαφρώς απρεπή στο τέλος. Κι ο Ροΐδης στο τελευταίο του άρθρο Αϊ-Στράτης: Η ντροπή όλων μας δεν κρατήθηκε και πέταξε ένα "Βρε δεν πάτε στον αγύριστο όλοι σας!"

Είναι ομολογουμένως αδύνατον να διατηρήσει κανείς απόλυτη ψυχραιμία όταν έρχεται αντιμέτωπος με έναν τόσο τρομαχτικό αντίπαλο όπως η ανθρώπινη ηλιθιότητα στο πλήρες, αιώνιο, αμείλικτο, ολέθριο μεγαλείο της.

Είχα γράψει κάτι σχετικό εδώ:
Richarddawkins.net Forum - Anger

cyrus said...

Διαγόρα, σε αυτό το θέμα, οι γνώμες διίστανται. Νομίζω πως ο καθένας δικαιούται καταρχήν μια ευγενική απάντηση -- αλλά τι κάνεις όταν ο άλλος δείχνει ξεκάθαρα ότι δεν καταλαβαίνει από λόγια, αγνοεί παντελώς τα (όποια) επιχειρήματά σου και συνεχίζει απτόητος το βιολί του, προσπαθώντας να επιβληθεί με ανέντιμα μέσα; Τι κάνεις όταν είναι ανίκανος να κάνει έστω και μία (1) λογική σκέψη και αραδιάζει σωρηδόν βλακείες οι οποίες, σε μερικές περιπτώσεις, μπορεί να είναι και επιβλαβείς για τους άλλους;

Υπάρχουν περιπτώσεις που η ευγένεια παρεξηγείται για αδυναμία, και, όταν αυτό συμβαίνει συχνά, γίνεται αδυναμία.

Εξάλλου, αν έχεις βαρεθεί να εξηγείς συνεχώς τα ίδια στοιχειώδη πράγματα σε ανθρώπους που δεν μπαίνουν καν στον κόπο να διαβάσουν τι έγραψες, η μόνη πρέπουσα απάντηση είναι το βρισίδι, η ειρωνεία και η περιφρόνηση.

Νομίζω πως ο Ντόκινς έχει δίκιο όταν καλεί τους άθεους να υιοθετήσουν μια πιο σκληρή στάση απέναντι στα φαινόμενα παραλογισμού που μαστίζουν την ανθρωπότητα.